مهارت یا مدرک تحصیلی؟
«تعلیم و تربیت» و «اشتغال» دو دغدغه اساسی در هر جامعه ای هستند. بحث آموزش از بدو تولد هر انسانی به مجموعه نگرانی های والدین اضافه و با گذر زمان به یک چالش فردی مبدل می شود. این موضوع زمانی بیشتر جلوه می کند که فرد پا به دوره جوانی و تحصیلات آموزش عالی می گذارد و مدرک خود را دریافت می کند.
زیرا بحث انتخاب رشته تحصیلی که منجر به اشتغال با درآمد مناسب شود جنس جدیدی از دغدغه آموزشی را به وجود می آورد.افراد معمولا با انجام مطالعات و پژوهش های زیاد، مشورت با اطرافیان و حتی مراجعه به مشاورهای تحصیلی، رشته خود در دانشگاه را انتخاب می کنند، اما اغلب پس از صرف سالها زمان و البته هزینه زیاد و با پایان دوره تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و یا حتی دکترا با ورود به بازار کار دچار سرخوردگی می شوند
این سرخوردگی ناشی از وجود مدرکی است که حجتی بر داشتن مهارت و حتی دانش نیست و پیامد اصلی آن وجود فارغ التحصیلان بیکار بیشماری است که یا نمی دانند در چه زمینه ای باید فعالیت کنند و یا واجد شرایط استخدام در هیچ سازمان و شرکتی نیستند.
اینجاست که تفاوت «تعلیم» با «تربیت» و نیاز به بازنگری در نقش آموزش و پرورش و آموزش عالی در پرورش نیروی کار توانمند و دارای علم و مهارت برجسته می شود.
آنچه بیان شد تنها یک روی سکه مدرک گرایی و بیکاری است. روی دیگر این سکه داستان افرادی نقش بسته که دارای مدرک تحصیلی نیستند و با آگهی های استخدامی مواجه می شوند که در آنها داشتن مدرک تحصیلی – مرتبط – یک معیار مهم محسوب شده و حتی اولین مسائل هایی است که در فرآیند استخدام مورد بررسی قرار می گیرد.
سوالی که در این میان مطرح می شود این است که آیا مدرک تحصیلی حقیقتا گواهی بر دانش، مهارت و شایستگی فرد برای کسب یک فرصت شغلی است یا خیر و آیا میتوان از سد استخدام ها بدون داشتن مدرک و صرفا با داشتن مهارت گذشت؟
اگر مدرک برای استخدام الزامی است، چرا با گذشت سالها زمان و صرف هزینه زیاد، فارغ التحصیلان دانشگاهی واجد شرایط استخدام در اغلب کسب و کارها نیستند و اگر وجود مدرک الزامی نیست چگونه باید از سد آگهی های استخدامی که عنوان مدرک تحصیلی در آنها درج شده عبور کرد؟
مطابق با آنچه آمارها نشان می دهند جمعیت بالایی در کشور در حال حاضر دارای مدارک تحصیلی در مقاطع آموزش عالی هستند. با این وجود، ۷۰ درصد جوانان جویای کار فاقد مهارت هستند و یکی از دلایل عدم اشتغال به کار آنها همین فقدان مهارت است.
اما داشتن مدرک دانشگاهی در جامعه ما مزایایی هم دارد:
- تبیین زمینه فعالیت
مدرک داشتن در یک رشته تحصیلی نشانه‌ای از فعالیت و مطالعه فرد در یک زمینه مشخص است، حتی اگر این فعالیت در عمل بی‌ثمر باشد.
- افزایش اعتماد به نفس و قدرت صاحب‌نظری
داشتن مدرک تحصیلی – مرتبط – اعتماد به نفس فرد را در ارائه رویکردها و چشم‌اندازهایش قدرت می‌بخشد. این اعتماد به نفس نقش مهمی در توسعه فردی دارد.
- جایگاه بالا در رتبه‌بندی شغلی
در برخی سازمان‌ها داشتن مدرک تحصیلی موجب می‌شود تا افراد در رتبه‌بندی کارکنان حقوق بالاتری دریافت کنند.
- نشانه‌ای بر فعالیت اجتماعی
داشتن مدرک تحصیلی برای کارفرما نشانه‌ای از حضور فرد در جامعه بزرگ‌تر، انجام کار گروهی، مسئولیت‌پذیری و استمرار کاری است.
- مهارت‌آموزی یا مدرک دانشگاهی
این مهارت است که موفقیت را به همراه دارد نه مدرک. باید به این نکته توجه کرد که مدرک ممکن است در به دست آوردن فرصت شغلی نقش آفرین باشد، اما قطعا به حفظ و یا رشد و پیشرفت آن هیچ کمکی نمی کند. این مهارت است که کارفرما، مشتریان و مدیران را جذب می کند و جایگاه یک فرد را ارتقا یا تنزل می دهد.
بدون مهارت، فرد قادر به دستیابی به اهداف سازمان و کارفرما و در نتیجه کسب موفقیت شغلی نخواهد بود. برخی مواردی که در رابطه با اهمیت مهارت و مهارت آموزی باید به آنها توجه شود عبارتند از:
- مهارت‌آموزی قابل انجام با هزینه‌ای بسیار کمتر، به شیوه‌ای دل‌پذیرتر و البته با رعایت عدالت آموزشی بیشتر است
- افراد بزرگی در تاریخ دارای مهارت هستند، اما مدرکی برای دانش خود ندارند.
- مهارت داشتن افراد را به سوی آگاهی از دانش روز سوق می‌دهد، حال آنکه در دانشگاه‌ها اغلب دانش تاریخ گذشته عرضه می‌شود.
- در دانشگاه و فضای آکادمیک، پژوهش‌محوری مقدم بر مهارت‌محوری است. در حالیکه در فضای صنعت مهارت در کنار دانش حرف اول را می‌زند.
- مهارت یک مفهوم انتزاعی است که روی چهار برگ کاغذ قابل ارزیابی نیست. مهارت طیف گسترده‌ای است که در درون فرد به وجودمی‌آید و به وسیله رویدادهای گوناگون پرورش پیدا می‌کند.
الزاما کلیه دارندگان مدرک تحصیلی دارای مهارت نیستند و البته معنای مدرک نداشتن این نیست که فرد لزوما فاقد دانش و مهارت است.
هنگامی که یک فارغ التحصیل دانشگاهی درخواست شغل می دهد کارفرمایان از او درخواست تجربه و مهارت می کنند (البته همچنان برای برخی مشاغل مانند پزشکی داشتن مدرک تحصیلی الزامی است). اغلب این مهارت ها و حتی تجربیات به شیوه خودآموز قابل کسب هستند (در ادامه به این مبحث نیز پرداخته خواهد شد).
به نظر می رسد اگر بسیاری از افراد عمر گرانمایه خود را به جای تحصیلات دانشگاهی و تلاش برای دریافت مدرک های گوناگون، صرف مهارت آموزی و کسب تجربه کنند می توانند با صرف هزینه و حتی شاید زمان کم تر، مشاغل بسیار بهتری داشته باشند.
در پایان توجه به نتایج نظرسنجی انجام شده توسط مؤسسه نظرسنجی گالوپ که در زیر بیان شده اند نیز خالی از لطف نخواهد بود:
این نظرسنجی حاکی از آن است که تنها ۹ درصد از رهبران کسب و کارها رفتن به مدرسه را برای متقاضیان کار «بسیار مهم» می‌دانند.
از دیدگاه ۸۴ درصد رهبران کسب و کارها، دانش صنعتی فرد «بسیار مهم» محسوب می‌شود.
بر اساس این پژوهش، ۶۶ درصد از کارفرمایان تجربه را مقدم بر تحصیلات دانشگاهی می‌دانند.